Dlaczego system korzeniowy jest ważny?

Porozmawiajmy dziś o systemie korzeniowym. Ta niewidoczna część rośliny spełnia bowiem bardzo ważne dla niej funkcje. System korzeniowy pełni istotną rolę w rozwoju roślin, dzięki niemu pobierane są składniki pokarmowe oraz woda z gleby. Zasada jest prosta im bardziej rozbudowany system korzeniowy tym woda i składniki pokarmowe są pobierane w większym stopniu. Im lepiej pobierane składniki pokarmowe tym mniejsze ryzyko niedoborów, lepsza efektywność zachodzących procesów biochemicznych, a co za tym idzie rośliny rozwijają się prawidłowo. W efekcie wydają większy plon, a jakość plonu jest większa. A przecież właśnie w produkcji rolniczej i ogrodniczej właśnie  o to nam chodzi.

No dobrze. Wiemy już, że lepiej rozwinięty system korzeniowy efektywniej pobiera składniki pokarmowe z gleby. Ale jest też druga strona medalu. By system korzeniowy dobrze się rozwijał musimy zadbać o optymalne dla każdego gatunku nawożenie. Celowo nie piszę o konkretnych wartościach, bo o zapotrzebowaniu roślin w innych artykułach.

Jak już jesteśmy przy nawożeniu to pamiętajmy, że dobrze rozwinięty system korzeniowy, poprzez efektywne pobieranie składników pokarmowych z gleby wpływa również na efektywność nawożenia. Jest to niezmiernie ważne, szczególnie w dobie wysokich cen nawozów. Rośliny ze słabszym systemem korzeniowym, w mniejszym stopniu wykorzystują składniki pokarmowe, tym samym złotówki uciekają z naszego portfela. Niestety…

Korzenie pobierają wodę z gleby, to kolejna ich funkcja. Jak to mówią dobrze jest, gdy jest dobrze. Gorzej jest w kryzysie. A susza to duży kryzys dla roślin. Wraz z nadejściem suszy okazało się, że rośliny, które posiadały lepszy system korzeniowy o wiele lepiej radziły sobie w warunkach stresowych niż te ze słabym systemem korzeniowym. Te drugie szybciej zasychały, a plon był mniejszy. Natomiast w przypadku roślin o dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym rośliny są w stanie korzystać z głębszych warstw gleby. Jest to szczególnie istotne w okresach krytycznych dla budowania plonu przez rośliny.

Warto wiedzieć, że Silniejszy system korzeniowy zwiększa mrozoodporność roślin, tym samym zwiększając ich szansę na przezimowanie. Dzięki lepszemu pobieraniu składników pokarmowych rośliny wchodzą w fazę zimowania w lepszej kondycji. Takie rośliny lepiej i szybciej regenerują się po zimie. I choć wiele osób może powiedzieć, ale my przecież typowej zimy nie mamy. To ja radziłabym nie lekceważyć natury i przygotowywać rośliny do zimy, tak jakby śnieg, mróz i zima miała nadejść. Jak to mówią przezorny zawsze ubezpieczony 😉

Powiedzieliśmy sobie, że dzięki lepiej rozwiniętemu systemowi korzeniowemu. Rośliny lepiej rosną i rozwijają się. Zwrócimy jednak uwagę także na fakt, że lepiej odżywione rośliny są również bardziej odporne na stresy biotyczne tj. choroby czy szkodniki. Są także bardziej odporne na wyleganie, ponieważ korzenie utrzymują roślinę w glebie, pełniąc funkcję podporową. Dobrze rozwinięty system korzeniowy łagodzi również skutki nierównomiernych wschodów, stabilizując łan. Warto więc pamiętać, że uzyskiwanie zadawalających plonów zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym odbywa się, wtedy gdy uprawy są zdrowe i dobrze odżywione, a do tego wymagany jest dobrze rozwinięty system korzeniowy.

Dlatego zwróćmy uwagę na system korzeniowy. Nie bójmy się wykopać rośliny i obejrzeć również części podziemnej. Sprawdźmy jego wielkość, a także to czy jest zdrowy.  

Różne systemy korzeniowe

Wśród roślin uprawnych występują dwa typy systemów korzeniowych: palowy i wiązkowy. Przykładem rośliny o palowym systemie korzeniowym jest rzepak. Zboża posiadają wiązkowy system korzeniowy.

W systemie korzeniowym palowym występuje jeden, centralny, grubszy korzeń i odchodzące od niego drobniejsze korzenie. Tego typu system korzeniowy przenika więcej warstw gleby. W przypadku rzepaku system korzeniowy jest głęboki i może sięgnąć nawet 250 cm. W górnej części występują liczne korzenie boczne, natomiast w warstwie podornej silne rozgałęziania boczne. W przypadku dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego roślina może pobierać składniki z różnych warstw gleby, chociaż większa część pobierana jest z warstwy ornej.

Zboża, tak jak inne trawy, posiadają wiązkowy system korzeniowy. Składa się on z wielu równorzędnych, podobnej grubości, korzeni, które rozchodzą się pod mniejszym lub większym kątem od podstawy łodygi. W porównaniu z systemem palowym jest on znacznie płytszy. Wśród zbóż najsilniejszym systemem korzeniowym charakteryzuje się żyto. Dlatego też żyto dobrze radzi sobie na stanowiskach słabszych. Słabszy system niż żyto mają kolejno pszenżyto i pszenica, a najsłabszy jęczmień.

Włośniki – po co nam one?

W pobieraniu wody oraz składników pokarmowych kluczową rolę odgrywają małe niteczki – czyli korzenie włośnikowe (włośniki). Znajdują się one za strefą wydłużeniową korzenia, którą poprzedza stożek wzrostu. Włośniki mają średnicę około 0,01 mm i długość 1 – 10 mm. Dzięki ich obecności znacznie zwiększa się powierzchnia absorbująca korzenia. Dla przykładu korzeń o długości 1 cm i średnicy 0,5 mm może zwiększyć powierzchnię absorbującą do 5 cm2. Korzenie włośnikowe uczestnicą również w pobieraniu składników pokarmowych z gleby. Przykładem jest fosfor, który jest pobierany przez włośniki z odległości mniej niż 1 mm, dlatego system korzeniowy powinien mieć ich jak najwięcej. Chcąc zwiększyć ich ilość warto zastosować zeatynę. Zeatyna, należy do cytokinin, które wpływają na tempo podziałów komórkowych w roślinie i różnicowanie się komórek. Oddziałują z auksynami w regulacji wzrostu pędu głównego i pędów bocznych oraz korzenia głównego i korzeni bocznych. Poprzez zastosowanie zeatyny wpływamy na zwiększenie wzrost korzenia oraz zwiększenie ilości włośników, dzięki czemu roślina ma większą możliwość pobrania składników pokarmowych znajdujących się w glebie, co w konsekwencji wpływa na lepsze jej odżywienie. Włośniki wydzielają również substancje, które zwiększają kontakt korzenia z glebą.

System korzeniowy – co ogranicza jego rozwój

Jeśli chcemy zadbać o prawidłowy rozwój systemu korzeniowego. Musimy wiedzieć co go ogranicza. A czynników ograniczających jest wiele.
Po pierwsze woda. Zarówno nadmiar, jak i deficyt wody może ograniczać wzrost korzeni. Niedobór wody utrudnia kiełkowanie i rozwój korzeni przybyszowych, natomiast nadmiar wody może spowodować, że w takiej glebie będzie brakowało tlenu. Tlen potrzebny jest korzeniom i mikroorganizmom glebowym do oddychania. Dodatkowo korzenie wykorzystują tlen do podziałów komórkowych i wchłaniania składników odżywczych. Poza tym w zbyt wilgotnej glebie rozwijają się organizmy chorobotwórcze, które powodują gnicie korzeni.
Po drugie – temperatura. Zbyt niska temperatura ogranicza rozwój korzeni.
Po trzecie – struktura gleby. Na glebach nadmiernie zagęszczonych lub takich, na których występuje podeszwa płużna może dojść do mechanicznego ograniczenia rozwoju korzeni. Mówiąc prościej korzenie nie będą miały fizycznej możliwości rozwoju, korzenie nie będą mogły przenikać przez kolejne warstwy gleby. W takim przypadku często dochodzi do deformacji korzeni, a sam system korzeniowy jest płytki. Co zrobić w takim przypadku? Odpowiedź jest prosta – zadbać o strukturę gruzełkowatą gleby. I tu pomocne są dżdżownice, które spulchniają glebę (więcej o dżdżownicach w artykule Glebowi sprzymierzeńcy ). Innym rozwiązaniem jest zastosowanie kwasów humusowych (kwasów huminowych i fulwowych). Dzięki ich zastosowaniu zwiększa się dostępność i przyswajalność składników w glebie, stymulowane jest życie glebowe, poprawia się żyzność i strukturę gleby. Kwasy huminowe to frakcja związków próchnicznych zawartych w glebie o barwie ciemnobrązowej do czarnej. Kształtują one odpowiednią strukturę gleby, ułatwiając pobieranie oraz gromadzenie wody, a także właściwą porowatość, zapewniając jej napowietrzenie. Ich ciemna barwa wpływa na albedo (odbijalność promieniowania) podłoża, dzięki czemu pochłania ono odpowiednią ilość promieniowania słonecznego. Posiadają również właściwości adsorpcyjne, co pozwala dostarczenie roślinom niezbędnych mikro- i makroelementów, a także pochłanianie z podłoża zanieczyszczeń w postaci metali ciężkich czy toksycznych jonów glinu występujących na glebach zakwaszonych. Natomiast kwasy fulwowe to frakcja próchnicy o barwie żółtej do żółtobrązowej, które biorą udział w procesach glebotwórczych. Do ich najważniejszego działania zalicza się przyspieszenie dotarcia fosforu do korzenia, co ma wpływ na przyspieszenie rozwoju systemu korzeniowego.
Po czwarte – nawożenie. Rozwój systemu korzeniowego może również ograniczać niepoprawnie przeprowadzone nawożenie. Należy wziąć tu pod uwagę zbyt głębokie lub zbyt płytkie wymieszanie nawozów w glebie. Zbyt płytkie może spowodować zasolenie bądź zakwaszenie, które przyczynić się może do zamierania korzeni, w szczególności w okresach deficytu wody. Natomiast zbyt głębokie wymieszanie nawozów utrudnia dostęp korzeni do składników mineralnych. Także źle dobrana dawka, szczególnie zbyt wysoka, może spowodować przenawożenie, co w okresach niedoboru wody prowadzi do zachwiania w pobieraniu składników pokarmowych ze względu na zmianę ciśnienia osmotycznego w strefie korzeniowej – mówiąc najprościej woda jest „wyciągana” z rośliny. Długo utrzymujący się niski odczyn gleby, który jest wynikiem zaniedbywania wapnowania bądź używanie zakwaszających glebę nawozów mineralnych oraz chwilowe zakwaszenie gleby spowodowane dużymi dawkami nawozów, często jest przyczyną uruchomienia w glebie toksycznego glinu. Pierwiastek ten uszkadza stożek wzrostu korzeni, co skutkuje zahamowaniem ich wzrostu.
Po piąte – niewłaściwa ochrona. System korzeniowy może być uszkadzany przez choroby grzybowe, pierwotniaki (kiła kapustnych), szkodniki czy nicienie. Przyczyną w rozwoju systemu korzeniowego mogą być również pozostałości herbicydów, szczególnie na glebach o małej pojemności wodnej.