Z tego artykułu dowiesz się!
- Czym jest bioróżnorodność
- Jakie mamy rodzaje bioróżnorodności
- Jakie są przyczyny bioróżnorodności
- Dlaczego bioróżnorodność jest ważna
- Bioróżnorodność w rolnictwie
Czym jest bioróżnorodność
Bioróżnorodność lub inaczej różnorodność biologiczna jest niczym innym jak zróżnicowaniem życia na Ziemi. Odnosi się do wszystkich żywych organizmów, nie tylko do roślin czy zwierząt, które łatwo możemy zobaczyć. Bioróżnorodność obejmuje również mikroorganizmy oraz grzyby. Różnorodność biologiczna dotyczy wszystkich gatunków, które żyją na lądzie, w wodzie, w powietrzy, pod powierzchnią gleby, na powierzchniach czy w jaskiniach, a nawet w ekstremalnych środowiskach, tj. gorące źródła czy gejzery. Bioróżnorodność dotyczy nie tylko gatunków, ale również interakcji, jakie pomiędzy organizmami zachodzą.
Bioróżnorodność w innych językach
ang. biodiversity / biologial diversity
niem. Biodiversität
fr. Biodiversité
hiszp. Biodiversidad
wł. Biodiversità
Jakie mały rodzaje bioróżnorodności?
Wiemy już, czym jest bioróżnorodność. Wiemy, że obejmuje wszystkie organizmy żyjące na ziemi i ekosystemy w jakich występują i są ich częścią. Bioróżnorodność klasyfikuje się według skali, na której się koncentruje. Wyróżnia się bioróżnorodność na poziomie ekosystemów, poszczególnych gatunków, a także genów (zmienność genetyczna).
Bioróżnorodność ekosystemowa
Zaczynając od środowiska w jakim bytują organizmy mówimy o bioróżnorodności ekosystemowej (ekologicznej). Bioróżnorodność ekosystemowa to zróżnicowanie siedlisk naturalnych oraz ekosystemów w nich funkcjonujących. Ten rodzaj bioróżnorodności dotyczy wszystkich ekosystemów oraz interakcji, jakie w nim występują. W zależności od tego co chcemy opisywać możemy ekosystemem możemy określać organizmy na całym świecie, w danej strefie klimatycznej (np. strefa klimatu umiarkowanego), na danym obszarze geograficznym (np. Europa, Polska, województwo, powiat itd.).Bioróżnorodność mówi również o tym, że w każdym ekosystemie zachodzą interakcje pomiędzy gatunkami, a cały ekosystem dąży do równowagi. Ze względu na poziom wzajemnych interakcji pomiędzy gatunkami wyróżniamy dodatkowo: różnorodność alfa (czyli liczba gatunków na poziomie lokalnym), różnorodność beta (opisuje różnice pomiędzy zbiorowiskami, jest to poziom bardziej ogólny) oraz różnorodność gamma (uwzględnia wyższy poziom i odnosi się do gatunku na poziomie regionalnym)
Bioróżnorodność gatunkowa
Bioróżnorodność gatunkowa określa liczbę gatunków zamieszkujących konkretny teren jak np. kontynent, kraj, las, jezioro itd. Ten rodzaj bioróżnorodności opisuje cechy wspólne, które łączy każdy z gatunków.
Bioróżnorodność genetyczna
Ten rodzaj bioróżnorodności odnosi się do zmienności istniejącej w obrębie gatunku na poziomie genetycznym. Zmienność ta jest dziedzina i występuje pomiędzy populacjami oraz poszczególnymi osobnikami populacjami danego gatunku. Doskonałym przykładem jest człowiek, czyli gatunek Homo sapiens sapiens. Populacja ludzka w listopadzie 2022 roku przekroczyła 8 miliardów. Pomimo to każdy z nas różni się od siebie i ma inną pulą genów. Warto wiedzieć, że w im wyższa różnorodność genetyczna, tym większy sukces danego gatunku. Doskonałym przykładem są psy rasowe, które mają większe obciążenia genetyczne, częściej chorują i zwykle krócej żyją, niż pospolite mieszańce (kundle).
Jakie są przyczyny utraty bioróżnorodności?
Utrata bioróżnorodności jest to obecnie jeden z najważniejszych globalnych problemów. Utrata bioróżnorodności to nic innego, jak degradacja i wyczerpywanie się systemów naturalnych. Skutki tego zjawiska są bardzo poważne, ale o tym w następnym rozdziale.
Przyczyny utraty bioróżnorodności zależą zarówno od procesów naturalnych, jak również zależą od człowieka. Ekosystemy, siedliska i poszczególne gatunki pozostają pod wpływem zmian klimatycznych czy katastrof naturalnych, które wpływają na ich funkcjonowanie. Szkodliwe są przede wszystkim nagłe zmiany i zjawiska ekstremalne, do których organizmy nie są przygotowane.
O wiele groźniejsze w skutkach są ludzkie praktyki, na skutek których wiele złożonych ekosystemów, stało się bardziej jednorodne i prostsze. Jak wspomniałam wcześniej przy okazji omawiania bioróżnorodności genetycznej, sukcesem przetrwania gatunku, a zarazem całego ekosystemu jest jej różnorodność. Utarta bioróżnorodności w danym ekosystemie, osłabia interakcje w nim występujące, powoduje zmniejszenie i wyginięcie wielu gatunków, które pełnią w danym ekosystemie konkretne role! Presja ciągłego rozwoju, wzrost poziomu urbanizacji czy wysoka produkcja prowadzą do niszczenia lokalnej i regionalnej bioróżnorodności. Dzieje się tak najczęściej poprzez nadmierną eksploatację siedlisk i gatunków czy też modyfikację warunków środowiskowych.
Dlaczego bioróżnorodność jest taka ważna?
Jak już wspomniałam wcześniej każdy organizm pełni konkretną rolę w danym ekosystemie. Jeśli wyobrazimy sobie ekosystem jako szereg trybików wprawiających w ruch maszynę to osłabienie lub utrata jednego z nich ma wpływ na działanie całej maszyny czy procesu. Doskonałym przykładem mogą być mikroorganizmy występujące w glebie, które uczestniczą w mineralizacji materii organicznej, a co za tym idzie udostępnianiu składnikom mineralnych roślinom. Osłabione lub brak życia mikrobiologicznego ma wpływ na jakość i żyzność gleb, wzrost i rozwój roślin, a to z kolei wpływa na poziom i jakość uzyskiwanych plonów. Poziom i jakość uzyskiwanych plonów ma wpływ na bezpieczeństwo żywnościowe. Mówiąc prosto, a może nawet dosadnie, utrata bioróżnorodności będzie pogłębiała poziom głodu i niedożywienia na świecie.
Bioróżnorodność a rolnictwo
Rolnictwo to sektor gospodarski, który ma za zadanie dostarczenie zarówno odpowiedniej ilości żywności, a także jej jakości, nie tylko pod względem jej walorów smakowych czy estetycznych, ale co najważniejsze bogatych w odpowiednią ilość składników pokarmowych.
Rolnictwo to ten sektor gospodarki, który opiera się na bioróżnorodności, czerpie z niej korzyści i ma na nią największy wpływ. Produkcja roślinna prowadzona jest na terenach zamieszkałych przez liczne i różne organizmy, nie tylko widoczne jak rośliny, ale również te małe czyli grzyby i bakterie. Kluczowe dla rolnictwa są procesy tj. zapylanie upraw, utrzymanie struktury i żyzności gleby, obieg składników pokarmowych, obieg i magazynowanie wody, detoksykacja substancji szkodliwych czy naturalne mechanizmy kontroli agrofagów. Wszystkie te procesy zależą od interakcji, jakie zachodzą pomiędzy wieloma gatunkami fauny i flory, również tej mikro oraz występującymi czynnikami abiotycznymi czyli opady, temperatura, dostęp światła słonecznego czy fizyko-chemiczne właściwości gleby.
Jak widać zachowanie bioróżnorodności jest kluczowe dla rolnictwa.