Uzyskiwanie wysokich, dobrych jakościowo, a także posiadających dużą wartość odżywczą plonów zależy od żyzności gleby. A ta z kolei zależy od zawartości próchnicy i aktywności organizmów, które występują w glebie. Organizmy żyjące w warstwie próchnicznej gleby zwane są edafonem. Ze względu na funkcje, jakie pełnią śmiało możemy nazwać je „strażnikami” właściwości gleby. Są one bowiem odpowiedzialne za obieg materii organicznej oraz poprawę struktury gleby i jej napowietrzanie. Najbardziej znane są nam bakterie glebowe, w tym bakterie brodawkowe oraz dżdżownice. Warto jednak wiedzieć, że w glebie występują również owady i glony. Pamiętajmy również o tym, że gleba, organizmy glebowe oraz rośliny są od siebie zależne, a brak któregoś z tych ogniw ma negatywny wpływ na pozostałe.
Mikroorganizmy glebowe
Mikroorganizmy glebowe to bakterie i grzyby. W jednym gramie gleby znajduje się kilka miliardów bakterii, z czego około 70 % tej grupy stanowią promieniowca. Co ciekawe to właśnie promieniowce są odpowiedzialne za charakterystyczny zapach, jaki unosi się w powietrzu po deszczu.
Mikroorganizmy pełnią ważną funkcję w glebie, jaką jest rozkład materii organicznej i jej mineralizacja, dzięki czemu nieprzyswajalne składniki pokarmowe są udostępniane roślinom. Grzyby rozkładają celulozę, a bakterie białka. Inną funkcją mikroorganizmów jest ich wpływ na strukturę gleby, udział w powstawaniu humusu glebowego, procesach detoksykacji i obiegu pierwiastków biogennych (azotu, fosforu, siarki i węgla). Ich aktywność i rozwój limitowany jest poprzez takie czynniki środowiska jak: pH, zawartość substancji organicznych i poszczególnych pierwiastków, wilgotność, temperatura oraz sposób uprawy i ochrony roślin.
Bakterie brodawkowe
Wysokie ceny nawozów sprawiły, że zainteresowanie bakteriami brodawkowymi i roślinami bobowatymi wzrosło. Bakterie brodawkowe są to bakterie zdolne do wiązania azotu atmosferycznego, dzięki czemu zaopatrują rośliny w azot. . Należą one do czterech rodzajów wolnożyjących, ściśle tlenowych, gramujemnych pałeczek: Rhizobium, Bradyrhizobium, Azorhizobium, Sinorhizobium, które określane są wspólną nazwą – rizobia. Roślinami wchodzącymi w symbiozę z tego typu bakteriami są wyłącznie rośliny motylkowe, chociaż występuje jeden wyjątek zaliczany do wiązowatych. Symbioza roślin motylkowatych oraz bakterii brodawkowych jest widoczna na korzeniach w postaci brodawek.
Dżdżownice
Dżdżownice są zdolne do zasiedlania wszystkich typów gleby, jednak preferują gleby wilgotne i żyzne, bogate w materię organiczną o odczynie zbliżonym do obojętnego. Mają bardzo duży wpływ na kształtowanie fizycznej struktury gleby. W trakcie przeciskania się przez kolejne warstwy gleby poprawiają jej przepuszczalność i przewietrzalność, przez co polepszają zdolności absorbcji i magazynowania wody, co z kolei korzystne jest dla gleb ciężkich i zbitych. Odżywiają się materią organiczną, przez co przyczyniają się do jej rozkładu i przetworzenia pierwiastków w formy przyswajalne dla roślin. Ponadto same dżdżownice po obumarciu są źródłem łatwo przyswajalnego źródła azotu, ze względu na działalność mikroorganizmów bytujących w przewodzie pokarmowym dżdżownic, w wyniku której powstają kwasy fulwowe i huminowe, co znacznie ogranicza erozję gleby.
Nicienie
Nicienie można spotkać w cienkich warstewkach wody pokrywających gruzełki gleby oraz wodę wypełniające wąskie pory glebowe. Wśród zwierząt glebowych są one najliczniejsze. Nicienie odżywiają się bakteriami, grzybami, promieniowcami i glonami, przez co kontrolują ich liczebność w glebie. Ponadto są pokarmem dla wielu innych organizmów glebowych, w tym dla niektórych grzybów i pierwotniaków. Warto zaznaczyć też, że obok pożytecznych nicieni można spotkać również pasożyty.
Glony
Glony glebowe to przede wszystkim przedstawiciele zielenic, okrzemek oraz sinic, które występują głównie w górnych warstwach gleby. Organizmy te zawierają barwniki, dzięki czemu mogą przeprowadzać proces fotosyntezy. Poprzez asymilację CO2 oraz syntezę substancji organicznych wzbogacają gleby w białka i węglowodany, dostarczają tlenu korzeniom roślin i odkwaszają glebę (pochłaniają dwutlenek węgla). Ponadto pewne gatunki sinic są zdolne do wiązania wolnego azotu, zaś inne, pomimo że w sposób bezpośredni nie uczestniczą w tym procesie, uaktywniają organizmy do tego zdolne (np. bakterie brodawkowe). Wytwarzają również kwasy organiczne, przez co przyczyniają się do rozpuszczenia połączeń wapnia w glebie.
Owady
Chociaż większość gatunków owadów występujących w glebie odgrywa ważną rolę w rozkładzie resztek roślinnych i produkcji próchnicy, to niektóre z nich są szkodnikami upraw rolniczych, m.in. drutowce, pędraki, rolnice czy larwy komarnic i leni. Do pożytecznych owadów możemy zaliczyć np. skoczogonki, które odżywiają się resztkami roślinnymi, grzybami, martwą materią organiczną czy odchodami, a także równonogi, które są typowymi konsumentami i żywią się słomą oraz liśćmi.
Co możemy zrobić by je chronić?
Na rozwój organizmów ograniczający wpływ mają: monokultura, stosowanie środków ochrony roślin oraz nawożenie mineralne, jak również zbyt głęboka orka. Negatywnie wpływa również zbyt niskie pH gleby, co dodatkowo przyczynia się do rozwoju drobnoustrojów patogenicznych. Co więc zrobić by zadbać o organizmy glebowe? Przede wszystkim planując nasze uprawy powinniśmy pamiętać o racjonalnym stosowaniu środków ochrony roślin i nawożeniu, w tym miejscu warto zaznaczyć, że wykorzystanie naturalnych nawozów korzystnie wpływa na rozwój naszych glebowych sojuszników. Ważny jest również prawidłowy płodozmian, który wprowadza bioróżnorodność do gleby. Na rynku dostępne są także różnego rodzaju preparaty, które użyźniają glebę, stymulują rozwój roślin oraz szczepionki bakterii brodawkowych stosowanych w uprawach roślin strączkowych
Pingback: Dlaczego system korzeniowy jest ważny? -